جوکول نوعی از تنقلات در استان گیلان است - نامیت

سپیده آشفته پور، مسئول ثبت میراث ناملموس استان گیلان درباره مهارت تهیه جوکول و کارنمودهای فرهنگی آن گفت: امروزه جایگاه غذا در زندگی انسان از نیازی فیزیولوژیک فراتر رفته و ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و مالی یافته است. بنابراین لازم است به علت اهمیتی که برنج در فرهنگ گیلان دارد به آنالیز آداب فرهنگی خاص مرتبط با آن پرداخت. برنج از عمده ترین محصولات کشاورزی گیلان است و پایه و اساس مالی جامعه و خانواده را تشکیل می دهد.

کشت برنج از دیرباز یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشاورزی و یکی از اساسی ترین مواد غذایی گیلانی ها بویژه در فرهنگ های محلی است. از این رو٬ در فرهنگ مردم گیلان برنج و برنج کاری انعکاسی بسیار وسیع داشته و جایگاهی در داستان ها و ترانه های گیلکی دارد. اثر همه جانبه این دانه کوچک را در ابعاد گوناگون زندگی مادی و معنوی برنجکار گیلانی میتوان دید. برای همین مطالعه و حمایت از این فرهنگ یا میراث فرهنگی می تواند به حفظ تنوع غذایی و حفظ آثار معنوی و دانش بومی منجر گردد.

او ادامه داد: جوکول برنج نارس و معطر و در واقع نوبرانه برنج است و رنگ سبز متمایل به زرد دارد. در واقع جوکول یک واژه گیلکی است که از دو بخش تشکیل شده و جو به معنای برنج و کول به معنای نارس است. جوکول در فرهنگ استان گیلان نماد سرسبزی و برکت است و گیلانی ها جوکول را بعد از فرآوری به عنوان تنقلات استفاده می نمایند.

آشفته پور اضافه نمود: جوکول از برنج شلتوک (برنج پوست نگرفته) تهیه می گردد، به این صورت که کشاورز اندازهی از خوشه های مرغوب را از داخل ساقه بیرون می کشد و بعد از جدا کردن دانه از خوشه با وسیله ای به نام کولوشدار، شلتوک بدست آمده را خیلی آرام روی آتش تفت می دهد تا مغز شیری برنج خشک گردد و سپس آن را در پادنگ می کوبد یا بین دو کف دست مالش می دهد. برنج سبزرنگی که از پوست خارج می گردد، جوکول می نامند. جوکول عطری بسیار دلپذیر دارد و باید زود مصرف گردد، وگرنه سفت می گردد.

مسئول ثبت میراث ناملموس استان گیلان با بیان اینکه جوکول به دو گونه ساده و فرآوری شده مصرف می گردد، اضافه نمود: در گونه دوم یا فرآوری شده، جوکول را با اندازه اندکی گلاب، شکر، دارچین و گاهی مغز گردوی ریز شده مخلوط نموده و سپس آن را مصرف می نمایند.

آشفته پور بعلاوه گفت: چیدن جوکول در اواسط مرداد رایج است که به آن جوکول گیری می گویند. در گذشته های دور گیلانی ها جوکول را به عنوان تحفه یا سوغات نزد بزرگان، دوست یا آشنایی که در شهر بود، می بردند و هدیه دریافت می کردند. به این صورت که اندازهی از آن را در دستمال ابریشمی می ریختند و چهارگوش دستمال را می بستند و به سوغات می بردند. سوغات گیرنده نیز قواره ای پارچه در همان دستمال می گذاشت و به زارع یا همسرش هدیه می داد.

مسئول ثبت میراث ناملموس استان گیلان با اشاره به اینکه مهارت تهیه جوکول و کارنمودهای فرهنگی آن با شماره ثبت 2496 در دی سال 1400 در لیست آثار ملی کشور ثبت شده، اضافه نمود: برداشت جوکول نویدی به نزدیک شدن زمان برداشت محصول برنج و خاتمه یک فصل زحمت کشاورز برنجکار و خانواده او محسوب می گردد.