کوشش بخش خصوصی برای تجاری سازی محصولات دانشگاهی هوش مصنوعی - نامیت

سید محمدباقر سجادی، در گفت وگو با خبرنگاران، با اشاره به بیانات رهبری مبنی بر قرارگیری در بین 10 کشور اول دنیا، اظهار کرد: درباره این موضوع سه واکنش ازسوی فعالان حوزه هوش مصنوعی اعم از دانشگاه و صنعت دیده شد. گروهی معتقد بودند که ساختارهای کشور اجازه چنین پیشرفتی را نمی دهد. گروه دوم که دلسوز هم هستند، معتقد بودند تا زمانی که حاکمیت وارد این عرصه نگردد، این هدف، محقق نخواهد شد.

وی ادامه داد: هر چقدر هم که بخش خصوصی کوشش کند باز هم دولت و حاکمیت است که وظیفه اصلی را بر عهده دارد و این گروه در میدان هستند اما معتقدند کوشش هایشان راهگشا نیست و کار اصلی بر عهده حاکمیت است. گروه سوم معتقد بودند که می توان به این هدف نائل آمد حتی اگر حکومت به خوبی به وظایف خود عمل نکند. یعنی بخش خصوصی آنقدر توانمند است که می تواند این راستا را با یاری حداقلی دولت پیش ببرد.

مدیرعامل یکی از شرکت های دانش بنیان فعال در حوزه پردازش متن در پاسخ به اینکه اثرگذاران اصلی هوش مصنوعی در کشور که ماموریت دارند تا ایران را جزو 10 کشور برتر هوش مصنوعی قرار دهند، چه کسانی هستند، گفت: هوش مصنوعی همچون خیلی از حوزه های دیگر فناوری دارای سه ضلع است، حاکمیت، دانشگاه و بخش خصوصی. این سه ضلع با یاری هم قطعا می توانند به اهداف بزرگی برسند. با توجه به اینکه هوش مصنوعی یک فناوری علمی نوظهور است، نقش دانشگاه بسیار پررنگ است. در بعضی از فناوری ها، افرادی را می بینیم که تحصیلات دانشگاهی هم ندارند اما در آن حوزه متخصص هستند. مثلاً برنامه نویسان متخصص زیادی هستند که اصلا دانشگاه نرفته اند. اما در هوش مصنوعی اینگونه نیست. تقریبا کسی را ندیدم که خبره هوش مصنوعی باشد اما دانشگاه نرفته باشد آن هم تا مقطع ارشد.

دانشگاه ها در حوزه هوش مصنوعی نقش پررنگی دارند

سجادی ادامه داد: وقتی شرکت های هوش مصنوعی را آنالیز می کنید متوجه می شوید که متخصصین آن ها در مقطع ارشد یا دکتری تحصیل می نمایند. این نشان می دهد که نقش دانشگاه بسیار پررنگ است به طوری که پایه هوش مصنوعی کشور را دانشگاه بنا می نماید. بخش خصوصی که بیشتر آن ها شرکت های دانش بنیان هستند نیز معمولا از دانشگاه ها آمده اند و در کوشش هستند که محصولات دانشگاهی را تجاری سازی نمایند یا اینکه مطابق احتیاج صنعت محصولاتی را سفارشی نمایند. می توان گفت این بخش خصوصی است که پیشرفت هوش مصنوعی را به منصه ظهور می رساند. دانشگاه لجستیک است و بخش خصوصی در خط مقدم. اما در حال حاضر این بخش دارای مسائل زیادی است و با چالش های زیادی دست و پنجه نرم می نماید.

وی اعلام نمود: ضلع حاکمیت به عنوان بخشی که باید زیرساخت ها را به لحاظ نرم افزاری و سخت افزاری مهیا کند، نقش بسیار معین نماینده ای دارد، به طوری که بعضی از صاحب نظران، عدم پیشرفت مورد انتظار در سال های اخیر را متوجه این بخش می دانند. اما کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده جایگاه خود را به عنوان موتور محرک، تنظیم نماینده، هماهنگ نماینده و تسهیل نماینده روابط هر سه ضلع حاکمیت، دانشگاه و صنعت در زیست بوم هوش مصنوعی، می داند.

رییس کارگروه تعامل پذیری کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی با اشاره به شرایط شرکت های هوش مصنوعی، اظهار کرد: به خاطر نوظهور بودن هوش مصنوعی، شرکت های هوش مصنوعی نیز معمولاً نوپا و کوچک هستند. در حال حاضر شرکت های بزرگ مخابراتی، بانکی و ... واحدهای هوش مصنوعی و علم داده در ساختار خودشان ایجاد نموده اند. اما تعداد شرکت هایی که اساس آن هوش مصنوعی باشد اندک است. متاسفانه هم اکنون، عایدی این حوزه در کشور ما کم است، لذا شرکت هایی که فقط کار هوش مصنوعی انجام می دهند با مسائل اقتصادی روبرو هستند. به همین دلیل بعضی از شرکت ها عایدی خودشان را از طرق دیگر تامین می نمایند و در کنار آن، کسب و کار هوش مصنوعی را پیش می برند.

سجادی ادامه داد: پروژه های هوش مصنوعی عمدتاً از سمت حاکمیت تعریف می گردد و کسب و کارهای تجاری-تجاری (B2B) کمتر به چشم می خورد و شاید بتوان گفت کسب و کار تجاری-مشتری (B2C) در حوزه هوش مصنوعی اصلاً وجود ندارد. البته این موضوع دارای دلایلی است که فقط به یکی اشاره می کنم. صنعت هوش مصنوعی کشور، بیشتر از سمت افراد فنی و فارغ التحصیلان دانشگاه جلو برده می گردد. افرادی که بینش تجاری و بازاری خوبی ندارند و همین امر موجب شده که نتوان محصولات کاربردی و تجاری خوبی در این زمینه توسعه داد.

اقدامات لازم برای پیشرفت قابل توجه در هوش مصنوعی

وی در پاسخ به اینکه چه اقداماتی باید انجام گیرد تا پیشرفت قابل توجهی در هوش مصنوعی شکل گیرد؟ گفت: اولین و مهم ترین مساله تدوین یک سند منظره و نقشه راه است. تا زمانی که این نقشه وجود نداشته باشد نمی توان پیشرفت را سنجید و ارزیابی کرد. اصلا نمی دانیم می خواهیم به کجا برویم و مهم تر از همه اینکه نمی توان هم افزایی میان بازیگران این حوزه ایجاد کرد. الان نقش دانشگاه به درستی ترسیم نشده است. صنعت نمی داند دقیقا به چه سمتی می خواهد برود؛ هر سمتی که جذابیت اقتصادی آن احساس می گردد به آن سمت می رود. حاکمیت هم به فراخور، گاهی اوقات پروژه هایی را تعریف و یا زیرساخت هایی را ایجاد می نماید. هیچ یک از این ها در یک برنامه تعیین و هماهنگ حرکت نمی نمایند. بنابراین ضرورت دارد که ابتدا این نقشه تدوین گردد.

رییس کارگروه تعامل پذیری کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نصر با اشاره به نقش حاکمیت در این پیشرفت، بیان نمود: حاکمیت نقش ویژه ای دارد. در بیانیه کمیسیون نظام صنفی به نقش های حاکمیت به صورت مفصل پرداخته شده است، البته به صورت کلی مطرح شده و احتیاج دارد جزییات آن تدقیق گردد. اما موضوع مهم این است که نباید انتظار عجیب و غریب از حاکمیت داشت. مثلاً ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم حاکمیت به تنهایی سند منظره را تدوین کند. می توانیم انتظار داشته باشیم که برای این موضوع بودجه تصویب کند اما تحقق این موضوع کار دولت نیست.

سجادی اضافه نمود: دو ضلع دانشگاه و صنعت باید وظایف حاکمیت را تعریف نمایند. در زمینه هوش مصنوعی نمی توان انتظار زیادی از حاکمیت داشت. دیگر بازیگران می بایست خطوط کلی پیشرفت را تعیین و کلیات وظایف حاکمیت در این زمینه را هم معین نمایند. آن وقت حاکمیت باید وظیفه خود را به درستی انجام دهد. گاهی اوقات مطالبه ما از دولت ها و حاکمیت شفاف نیست و آن ها نمی دانند دقیقا باید چه کار نمایند. همین الان اگر من را بگذارند مسئول پیشرفت هوش مصنوعی کشور با امکانات و اختیارات تام، واقعا نمی دانم باید از کجا و چگونه آغاز کنم. بنابراین ابتدا باید برای حاکمیت معین وظیفه کرد.

وی در پاسخ به اینکه بار اصلی حرکت هوش مصنوعی به دوش چه کسانی است، گفت: سوال پر مخاطره ای است. جای شانه خالی کردن را برای هر کسی باز می گذارد. به نظر من همه فعالین این حوزه مسئول هستند. نمی توان گروهی را موثرتر و مهم تر جلوه داد. اگر هر یک از اضلاع سه گانه را پررنگ تر کنیم، دو ضلع دیگر مسئولیت خود را گردن او می اندازند و او را مقصر جلوه می دهند. بنابراین همه به یک میزان مسئول هستند و باید کوشش نمایند که این هدف محقق گردد. کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده نیز به همان میزان مسئول است و باید کوشش کند تا میان اضلاع، هماهنگی کامل ایجاد نموده و خلاءها را پر کند.