گریران تاریخ ماندگار قوم لک - نامیت

شناسایی داده های فرهنگی در تپه تاریخی لرستان

معاون هیات کاوش لایه نگاری تپه گریران سلسله گفت: پروژه لایه نگاری این تپه منجر به شناسایی داده های فرهنگی زیادی شامل ظروف سفالی، ابزار آلات و پیکرک شد.

مهدی حیدری اظهار کرد: به رغم کارهای پژوهشی مکرری که در زاگرس مرکزی و به ویژه شرق زاگرس مرکزی طی یک سده پیش اجرا شده، در حال حاضر شرایط گاه نگاری زاگرس مرکزی نامشخص و در برخی موارد گنگ است.

وی افزود: عصر مفرغ (یکهزارو500 تا سه هزارسال پیش از میلاد) یکی از ادوار فرهنگی در دوران پیش از تاریخ زاگرس مرکزی است که ابهامات گاه نگاری فراوانی در رابطه با آن وجود دارد.

حیدری با اشاره به این که در زاگرس مرکزی گذر از دوره مس و سنگ به دوره مفرغ تحت عنوان فرهنگ یانیق (گودین IV) مطرح است، گفت: در دوره گودین IV که هم زمان با دوره قدیم عصر مفرغ است، فرهنگ یانیق در بخش هایی از شمال زاگرس مرکزی گسترش می یابد و از قضا عمده مطالعات باستان شناسی گاه نگارانه نیز در این ناحیه اجرا شده است.

به گفته وی، همین عامل موجب می گردد تا گاه نگاری فرهنگ یانیق که دامنه گسترش آن به طور عمده در ناحیه شمالی زاگرس مرکزی است و در کاوش های تپه گودین در فاز IV شناسایی شده به تمام زاگرس مرکزی تعمیم داده گردد بنابراین در سایر نواحی زاگرس مرکزی از جمله لرستان امروزی که فرهنگ یانیق در آن مشاهده نشده، عملا با خلا گاه نگاری روبرو باشیم.

این باستان شناس افزود: برای بررسی این مسایل مجوز کاوش لایه نگاری تپه گریران الشتر به سرپرستی رئیس دانشکده هنر و معماری و عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا صادر شد.

حیدری با اشاره به 20 روز کاوش لایه نگاری هیات در تپه گریران گفت: در این کاوش سه گمانه پلکانی در نواحی دارای بیشترین تراکم داده ای عصر مفرغ ایجاد شد.

وی از به دست آمدن داده های فرهنگی زیادی شامل ظروف سفالی سالم و شکسته، ابزار سنگی، ابزار آلات فلزی و مفرغی و پیکرک در این کاوش خبر داد و ابراز امیدواری کرد که با توجه به مواد گردآوری شده و مطالعات آزمایشگاهی برخی از ابهامات مطرح شده در رابطه با گاه نگاری زاگرس مرکزی و لرستان پاسخ داده گردد.

گردآوری اطلاعات انواع ابزارهای فلزی و سنگی در تپه گریران سلسله

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سلسله نیز گفت: در کاوش تپه باستانی گریران شهرستان انواع سفال، ابزارهای سنگی، ابزارهای فلزی، بقایای معماری و اطلاعات مربوط به لایه های استقراری گردآوری شد.

فیروز میرزایی با اشاره به این که در این کاوش ادوار مس، سنگ، مفرغ، آهن از طریق داده های فرهنگی در تپه گریران تشخیص داده شد، خاطرنشان کرد: از آن جا که هدف از کاوش در تپه گریران روشن نمودن شرایط گاه گاری عصر مفرغ لرستان و شرق زاگرس مرکزی بود، داده های فرهنگی مربوط به عصر مفرغ در این محوطه بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

وی با اشاره به این که عصر مفرغ در لرستان و زاگرس مرکزی از اواخر هزاره چهارم پس از میلاد تا اواسط هزاره دوم پیش از میلاد را در بر می گیرد، خاطرنشان کرد: از آن جا که تا به امروز مطالعه هدفمندی در لرستان به منظور روشن نمودن شرایط گاه نگاری عصر مفرغ انجام نشده کاوش در تپه گریران در نوع خود برای استان مهم و مشخص کننده است.

میرزایی با بیان اینکه عصر مفرغ منشا تحولات بسیاری به شمار می آید، شرح داد: آغاز شهرنشینی، شکل گیری دولتها، شهرها، نظام طبقاتی در جامعه، تدفین های گورستانی و گسترش استقرارگاه ها از مهمترین تحولات مربوط به عصر مفرغ می باشد.

وی افزود: قرار دریافت تپه گریران در مرکز دشت الشتر و دامنه جنوبی کوه گرین و همچنین وسعت کم نظیر محوطه در عصر مفرغ از مهمترین دلایلی بود که موجب شد این تپه از سوی کاوشگران جهت اهداف فوق مورد کاوش قرار گیرد.

رئیس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری سلسله گفت: با توجه به اطلاعات گردآوری شده از لایه نگاری فصل اول کاوش تپه گریران به نظر می رسد بتوان بسیاری از مسایل حول عصر مفرغ لرستان و زاگرس مرکزی را پاسخ داد و به نتایج در خشانی در ارتباط با فرهنگ های دوران پیش از تاریخ منطقه دست یافت.

تپه گریران یک مکان مرکزی مهم در حدود سه هزار سال قبل از میلاد بوده است

سرپرست تیم باستان شناسی لایه نگاری تپه گریران نیز در این رابطه، اظهار کرد: سابقه مطالعاتی این تپه به قبل از جنگ جهانی دوم در سال های 1936 تا 1938 برمی گردد که توسط باستان شناس آلمانی به نام سر اورل اشتاین انجام گرفته که در ضلع شمالی آن اطلاعاتی به دست آمده وگزارش آن به صورت محدود منتشر شده است.

عباس مترجم، با اشاره به یافته های سطحی، این تپه را یک مکان مرکزی مهم در حدود سه هزار سال قبل از میلاد پیش بینی کرد که مشابه آن را می توان از محوطه های یافت شده در زاگرس به مانند گودین کرمانشاه و گیان نهاوند نام برد.

وی خاطرنشان کرد: این تپه به احتمال قوی یک مکان تجاری بین راهی بوده که در جهت یک شبکه تجاری گسترده که از بین النهرین آغاز و تا ارتفاعات جیرفت و احیانا شهرسوخته سیستان ادامه داشته، قرار گرفته و بخشی از مبادلات در این مکان انجام می شده است.

مترجم با بیان این که طرح دانشگاهی در مورد مطالعه زاگرس در دره های مختلف غرب ایران در دست انجام بود و به دلیل این که هیچ گونه مطالعاتی در شهر الشتر در این زمینه انجام نگرفته بود در دست اقدام گرفت، شرح داد: تپه گریران به عنوان فاز اول در شهر الشتر انتخاب شد و برای آغاز کار مطالعاتی مبنی بر شناخت کلی این تپه، پروپوزالی به سازمان پژوهشگاه باستان شناسی کشور ارائه و مجوز لازم برای لایه نگاری آن دریافت شد.

وی با اشاره به این که درصدی از اعتبارمطالعاتی این طرح از سوی سازمان و درصد کوچکی از سوی دانشگاه بوعلی و مابقی آن با هزینه شخصی تامین شد، افزود: فرایند کار به صورت پلکانی و لایه نگاری محدود انجام گرفت و در دو نقطه این تپه دو نوع گمانه کوچک باز شد که در تحقیق پلکان اول مشخص شد بخش عمده بافت تپه مربوط به سه هزاره قبل از میلاد و به عبارتی قبل از دوره مفرغ است.

تپه گریران شناسنامه سلسله و دلفان است

پژوهشگر و باستان شناس لرستانی نیز با اشاره به تپه باستانی گریران شهرستان سلسله، گفت: در ایران، تنها 6 اثر وجود دارد که به عنوان آثار شاخص تاریخی شناخته می شوند که تپه گریران از جمله این آثار در سطح کشور است.

عطا حسن پور با اشاره به این که تپه گریران برای اولین بار در سال 1936 توسط سر اورل اشتاین مورد کاوش قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: در سال 1396 نیز برای اولین بار هیاتی از دانشگاه بوعلی همدان به این شهرستان اعزام و لایه های عصر مفرغ آن را مورد کاوش و لایه نگاری قرار دادند.

وی ادامه داد: نباید تصور ما از کاوش این باشد که کاملا تپه را از بیخ و بن برداریم چرا که تمام نهشته های که بر روی تپه ایجاد شده اند به مرور زمان و طی 9 هزار سال ایجاد شده اند.

حسن پور با اشاره به این که جدیدترین لایه تپه مربوط به دوران معاصر است، خاطرنشان کرد: در کاوشی که صورت گرفت، برای اینکه بافت تاریخی تپه آسیب نبیند بخش کوچکی از آن در سمت شمال باز و لایه نگاری ها انجام شد.

این پژوهشگر و باستان شناس لرستانی با بیان این که تمام دوره بندی های باستانی از روی این نهشته ها مشخص می گردد، خاطرنشان کرد: این تپه شناسنامه واقعی سلسله و دلفان محسوب می گردد و بیش از آنکه به فکر کاوش آن باشیم باید از این میراث ارزشمند محافظت کنیم.

ایرنا نوشت، وی با تاکید بر این که تپه گریران باید از تخریب و حفاری های قاچاق محافظت گردد، شرح داد: متاسفانه حفاران قاچاق به دنبال گنج این اثر ارزشمند را مورد تخریب قرار می دهند در حالی که اشتباه می پندارند و هیچ اثری از گنج در این تپه وجود ندارد بلکه تنها به دلیل اهمیت تاریخی آن است که باید حفاظت و حراست گردد.