گزارش، برنامه دولت قرقیزستان برای بازگرداندن 70 شهروند قرقیز از عراق - نامیت

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، با اتمام جنگ در عراق در پی مقاومت نیروهای مردمی و دولتی این کشور و نیز نزدیک شدن جنگ داخلی سوریه به ایستگاه پایانی خود با شکست گروه های تروریستی، کشورهای آسیای مرکزی که شهروندان آنان در درگیری های مسلحانه این دو کشور حضور داشتند، به فکر بازگرداندن آن ها افتادند. تاجیکستان اولین کشوری بود که این فرایند را شروع نمود و پس از آن قزاقستان نیز کوشش های فعالانه ای را صورت داد. ازبکستان سومین جمهوری آسیای مرکزی بود که چندی پیش اولین گروهِ شهروندانش را از عراق و سوریه بازگرداند.

نخستین گروه های شهروندان این کشورها شامل زنان و بچه ها می گردد. این افراد خانواده جنگجویانی هستند که مردِ آن ها یا در جنگ کشته شده، یا در زندان های عراق زندانی اند و بعضا اعدام شده اند، و بعضی نیز همچنان درگیر جنگ بوده و از سرنوشت آنان اخباری در دست نیست. بعضی از این بچه ها هم اکنون با مادرانشان در زندان ها زندگی می نمایند و شماری از آنان نیز که والدین آن ها در قید حیات نیستند، در کمپ های نگهداری از بچه ها در عراق به سر می برند.

مطالبه اکتیویست های قرقیز

با وجود آن که سه جمهوری آسیای مرکزی کوشش های فعالانه ای را با همکاری روسیه و آمریکا برای بازگرداندن این شهروندان و تعیین شدن وضعیت آن ها صورت داده بودند، دولت های ترکمنستان و قرقیزستان دو کشوری بودند که تمایلی در این زمینه از خود نشان ندادند. با این حال از اوایل امسال میلادی و در پی مطالبات بعضی گروه های اجتماعی و سازمان های مردم نهاد قرقیز، دولت قرقیزستان نیز برنامه هایی را برای این موضوع اعلام نمود.

کوبانچیبیک توکتوسونوف، یکی از اکتیویست های قرقیز طی این بازه کوشش های زیادی را برای جریان سازی در این موضوع صورت داد. وی در مصاحبه ای در اوایل ماه آگوست گفته بود بیش از هزار نفر از زنان و بچه ها قرقیز در کمپ هایی در کردستان عراق و سوریه و نیز مناطق جنگی دیگر حضور دارند. نیازی نیست تا منتظر دولت بمانیم تا اقدامی را در این زمینه انجام دهد.

وی همچنین در جای دیگری گفته بود که هزینه های باز گرداندن این افراد نیز تامین شده و در ماه سپتامبر گروه مخصوص این کار 150 نفر از این شهروندان قرقیز را به کشور باز خواهند گرداند.

تغییر دیدگاه دولت قرقیزستان

چند روز از نقدها اکتیویست های قرقیز همچون توکتوسونوف نگذشته بود که دولت قرقیزستان اعلام نمود در نظر دارد تا این زنان و بچه ها را به قرقیزستان باز گرداند. دپارتمان اطلاع رسانی دولت قرقیزستان در تاریخ 5 آگوست این خبر را اعلام نموده بود.

به گفته این دپارتمان دولت قرقیزستان، یک گروه کاری بین دولتی به منظور رسیدگی به امور این موضوع تشکیل شده و ویزاهای این افراد به عراق و هماهنگی ها در خصوص آمادگی یک پرواز چارتری به بیشکک در این زمینه انجام شده است. علاوه بر این، طرف قرقیزی منابعی را برای جبران جریمه این زنان و بچه ها که قوانین مربوط به ویزا کشورها در عراق را نقض کرده اند، تدارک دیده شده است.

در آن موقع گفته شد که این گروه کاری در ماه سپتامبر قرار است به عراق سفر کرده و به منظور بازگرداندن بچه ها قرقیز در کمپ های کردستان سوریه رایزنی کرده و کنسولگری قرقیزستان در ترکیه نیز وظیفه رایزنی با سازمان های بین المللی برای استفاده از منابع آن ها بر عهده گرفته است.

در تاریخ 6 سپتامبر نیز دولت قرقیزستان اعلام نمود فعالیت های مربوط به این فرایند شروع شده و برنامه ریزی ها برای بازآموزی این افراد و تاسیس کمپ های نگهداری این افراد در قرقیزستان با حضور روانشناسان، پزشکان، و متخصصین امور دینی شروع شده است. محمدکالی ابوالقاضی اف، نخست وزیر این کشور نیز مسئول مستقیم این روند معرفی گردید.

ورود کمیته دولتی امنیت ملی به ماجرا

پس از آن نیز کمیته دولتی امنیت ملی قرقیزستان به این مساله ورود کرده تا پیوست های امنیتی این طرح را فراهم آورد. مرکز مطبوعاتی این کمیته در تاریخ 16 آگوست با انتشار بیانیه ای گفته بود که گروه کاری این کمیته نیز در حال آنالیز شرایط باز گرداندن شهروندان قرقیز از سوریه و عراق است.

در خصوص بچه ها موضوع کلیدی موافقت والدین آن ها برای بازگشت به قرقیزستان بود. چرا که امور قضایی مربوط به محکومیت این افراد و داده های احتمالی امنیتی آنان در خصوص دیگر قرقیزهای حاضر در سوریه و عراق و مسائل مربوطه دیگر، با پیچیدگی بیشتری پیگیری می شد و ممکن بود مدت بیشتری به طول بینجامد. بدون موافقت والدین امکان بازگرداندن این بچه ها به قرقیزستان وجود نداشت. مساله دیگر در این زمینه، مشارکت احتمالی بعضی از شهروندان قرقیز در اقدامات تروریستی بود. در این صورت آن ها می بایست ادامه محکومیت خود را در شرایط متفاوتی در قرقیزستان می گذراندند. البته به گفته مقامات کمیته امنیت ملی، در صورت اثبات مشارکت والدین در اقدامات تروریستی، حق آنان در قبال فرزندانشان سلب شده و بدون اجازه آن ها بچه ها به کشور بازگردانده می شوند.

تصمیم دادگاه های عراق

روز گذشته چنگیز آیداربیک اف، وزیر امور خارجه قرقیزستان در یک کنفرانس مطبوعاتی گفته بود که برنامه ریزی ها برای بازگشت اولین گروه 70 نفره از شهروندان قرقیزستان از عراق به این کشور شروع شده است. وی همچنین اظهار داشته بود که به زودی یک هیات عراقی نیز در این زمینه به قرقیزستان سفر خواهد نمود. وزیر امور خارجه قرقیزستان یکی از مسائل حل نشده را تاکید دولت عراق بر باقی ماندن زنان و مردان اسیر شده در درگیری ها تا اتمام دوره محکومیت شان عنوان کرده است.

ژنیش رزاق اف، معاون نخست وزیر قرقیزستان نیز به همین دلیل در مصاحبه دیگری گفته که تمام مسائل مربوط به انتقال این شهروندان از عراق حل شده است. به گفته وی دولت قرقیزستان در انتظار تصمیم نهایی دادگاه های عراق است. رزاق اف همچنین گفته بود: یک کمیسیون ویژه بر روی تمام مسائل کار کرده است. یک هیات 17 نفره نیز آماده سفر به عراق هستند. به گفته وزارت امور خارجه دادگاه های عراق در ماه اکتبر به آنالیز این موضوه می پردازند.

رزاق اف همچنین تصریح می کند: در حال حاضر 55 زن و 78 کودک قرقیز در زندان های عراق شناسایی شده اند. دولت قرقیزستان می بایست جریمه ای 400 دلاری برای هر یک از این افراد بپردازد. نخست وزیر نیز بودجه ای را برای این موضوع تخصیص داده است. در خصوص بازآموزی این افراد نیز اقداماتی شده است. بعضی اقوام این بچه ها شناسایی شده و آن ها پذیرش این بچه ها را قبول کرده اند.

زمینه های همکاری جمهوری اسلامی ایران

جمهوری اسلامی ایران که از ابتدای سال 2011 در سوریه و عراق بنا به درخواست دولت های قانونی این کشورها در خط مقدم مبارزه با تروریسم قرار داشته است، زمینه بسیار مساعدی را برای میانجی گری و تسهیل این فرایند در اختیار دارد. مشارکت در چنین فرایندی علاوه بر آن که به سبک تر شدن بار نگهداری از زندانیان و آوارگان خارجی در عراق یاری می کند، بخشی از تهدیدات امنیتی کشورهای آسیای مرکزی را نیز از این طریق رفع می کند. علاوه بر آن، تجربه های گسترده جمهوری اسلامی ایران در پذیرش مهاجرین و مسائل مربوط به بحران های منطقه در زمینه های فکری و فرهنگی نیز می تواند یاری شایانی به دولت قرقیزستان کند. در نهایت نیز مشارکت موثر کشورمان در این فرایند می تواند اقدامی بسیار موثر در زمینه دیپلماسی عمومی و ارائه یک تصویر مثبت در افکار عمومی قرقیز باشد.